بازاریابی شبکهای یا به عبارتی فروش هرمی روشی از بازاریابی است که از تبلیغ میلیونر شدن برای کسب درآمد استفاده میکند.
آنچه در ادامه خواهید خواند :
بازاریابی شبکهای یا Network Marketing را ممکن است با واژههایی مانند بازاریابی چند سطحی یا MLM و بازاریابی مستقیم یا Direct Marketing نیز معرفی شود. در بازاریابی شبکهای چند لایه از افراد به انجام امر بازاریابی محصولاتی مشخص مشغول هستند. در این روش بازاریابی برخی افراد علاوه بر مسئولیت بازاریابی باید وظیفه آموزش افراد تازه وارد را نیز به عهده بگیرند.
در بازاریابی شبکهای خریدار کالا عملا وجود ندارد و همه خریداران کالا برای منتفع شدن، باید به امر بازاریابی بپردازند. اگر یک تجارت سالم باشد، بازاریابها نباید به دنبال ایجاد رقیب برای خود باشند و باید بتوانند کالای با ارزش خود را به راحتی در بازار فروخته و ثروتمند شوند. این امر در عمل نیز صادق است یعنی شما در بازاریابی شبکهای کالایی که ارزش آن واقعی باشد را مشاهده نمیکنید. کالای بیارزش را هم نمیتوان برای همیشه به همگان فروخت. کالای با ارزش و مشتریپسند هم به این همه بازاریاب نیاز ندارد و تولیدکنندگان آن به راحتی میتواند با چند شعبه فروش در سطح شهر کالای خود را به فروش برسانند.
نتورک مارکتنیگ ادعا میکند که همه شرکتها و مشاغل در انتها به بازاریابی شبکهای روی میآورند و برای این ادعا مثالهایی مانند اینها میآورند : اگر یک شرکت با سابقه از شما بخواهد با معرفی دوستان خود از تخفیف بهره ببرید. در واقع دارد نوعی بازاریابی شبکهای انجام میدهد. و یا اینکه پزشکان و وکلا و مانند آنها اگر مشتریانشان آنها را به دوستان خود معرفی نکنند نابود میشوند. بنابراین آنها از بازاریابی شبکهای استفاده میکنند.
این مثالها همگی غلط است. این روشهای تبلیغاتی روشهای تبلیغاتی دهان به دهان و درخواست فروشنده و پزشک و وکیل از مشتریان برای معرفی آنها به دوستانشان در واقع Call to action یا همان CTA برای بازاریابی دهان به دهان است که بر خلاف بازاریابی شبکهای بسیار موفق و سالم عمل میکند و نمونههای موفق آن را در سرتاسر دنیا با صدها سال سابقه فعالیت مستمر مشاهده میکنیم.
بازاریابی شبکهای چیست؟
بعد از این بحثها نوبت به تعریف بازاریابی شبکهای میرسد. بازاریابی شبکهای یک تجارت جدی برای افراد جدی است. بازاریابی شبکهای یک سیستم اثبات شده است که در آن طراحی ، ساخت و هزینههای ایجاد تیم به نفع ایجاد یک نقشه راه برای موفقیت شما از بین رفتهاند. کافیست که نمونههای موفق را دنبال کنید. سیستمها اثبات شده و قابل کپی شدن هستند و شرکتهای خوبی آنها را تائید کرده اند.
کلید اصلی این است: بازاریابی شبکهای درباره قدرت نفوذ است. شما میتوانید ساعت کار خود را افزایش دهید. قدرت بازاریابی شبکه ای به گونهای است که شما میتوانید با حمایت و آموزش دیگران، درصد کمی از موفقیت آنها عاید شما هم خواهد شد.
J. Paul Getty که یکی از بزرگترین بنگاههای ثروتسازی دنیا را ایجاد کرده است، میگوید: من یک درصد از منافعی که صد نفر برایم ایجاد میکنند را به صددرصد منافعی که خودم میتوانم کسب کنم ترجیح میدهم. این جمله تعریف بسیار هوشمندانهای از بازاریابی شبکهای است.
برای مثال: بیشتر انسانهای موفق یک تجارت بر پایه بازاریابی شبکهای ایجاد کردهاند. آنها هر هفته چند ساعت مشخص کار میکنند، هر ساعت از کار آنها منجر به تولید منافع تجاری زنجیرواری برای آنها میشود. سپس آنها از افراد دیگر حمایت میکنند و به آنها یاد میدهند که چطور کالا و خدماتشان را بفروشند. هر کدام از این افراد هم از افراد جدیدی برای فروش محصولات شرکت حمایت میکنند.
با کمک به مردم که شما خود بصورت شخصی اسپانسر کردهاید برای اسپانسر کردن دیگران، شما در واقع درآمدهای خود را دو برابر کردهاید.
با بازاریابی شبکهای، شما مجموعهای شامل صدها و یا هزاران نفر ایجاد میکنید که به تجارت شما پیوستهاند. شما زمان خود را برای کمک به دیگران صرف میکنید و فعالیت دیگران به شما سود میرساند.
بازاریابی شبکهای محدودیتهای جغرافیایی ندارد. حداقل سهمیه در بازاریابی فروش در بازاریابی شبکهای بیمعنا است و لزومی ندارد. نیازی با آموزش و مهارت خاص برای پیوستن به بازارایابی شبکهای نیست. بازارایابی شبکهای یک تجارت بر پایه کسبوکار خانگی است که به افراد کمک میکند که کاری بدون پرداخت مالیات داشته باشند. با تجارت شبکهای میتوان به راحتی از مسافرت لذت برد و در ضمن تجارت کرد.
بیشتر بخوانید: کمپین بازاریابی چیست
انواع بازاریابی شبکهای
در بخشهای قبل به این پرداختیم که بازاریابی شبکهای چیست و چه جایگاهی دارد، در این بخش به انواع آن میپردازیم. به طور کلی میتوان نتورک مارکتینگ Network Marketing را به سه دسته زیر تقسیم کرد:
- بازاریابی مستقیم یا تک سطحی
- بازاریابی دو سطحی
- بازاریابی چند سطحی
بازاریابی مستقیم یا تک سطحی
در این نوع بازاریابی شبکهای شما به برنامه همکاری در فروش یک شرکت میپیوندید تا محصولات و سرویسهای آن را در یک شبکه تک سطحی بفروشید. در این نوع بازاریابی شما نیازی به معرفی و ثبتنام افراد دیگر (پخشکنندههای دیگر) یا همان عضوگیری ندارید و فروش مستقیم تنها منبع درآمد شما محسوب میشود. برند Avon که از شرکتهای مشهور تولیدکننده محصولات زیبایی است از بازاریابی مستقیم استفاده میکند.
بازاریابی دو سطحی
بازاریابی دو سطحی یکی از انواع بازاریابی شبکه ای است که بر خلاف بازاریابی تک سطحی، به عضوگیری نیاز دارد اما پاداش شما کاملاً به آن بستگی ندارد. شما هم از طریق فروش مستقیم (یا ترافیکی که برای یک سایت ایجاد میکنید) پاداش دریافت میکنید و هم از طریق فروش مستقیمی که از طرف عضو معرفی شده توسط شما انجام میشود. به عبارتی، شما از فروش زیرمجموعه خود نیز پورسانت دریافت میکنید.
بازاریابی چند سطحی (MLM)
برخی از سازمانهای فروش مستقیم از بازاریابی چند سطحی استفاده میکنند تا پخشکنندهها و اعضای کنونی را تشویق کنند که در ازای دریافت پورسانت از فروش، پخشکنندههای جدیدی را جذب کنند. پخشکنندهها همچنین از فروش مستقیم محصولات به مشتریان نیز پاداشی دریافت میکنند.
شرکتهای بازاریابی شبکه ای در ایران مثل پنبهریز یا بادران، از این شیوه بازاریابی استفاده میکنند. شرکتهای دیگری نیز در دنیا از جمله شرکتهای محصولات سلامتی، زیبایی و ... از بازاریابی چندمرحلهای استفاده میکنند.
بیشتر بخوانید: اصطلاحات بازاریابی
مشخصات و ویژگی های بازاریابی شبکهای
شاید تا اینجای مطلب حدس زده باشید که ویژگیهای بازاریابی شبکهای چیست اما در این بخش به صورت دقیقتر مشخصات آن را بررسی میکنیم. از ویژگیهای انواع بازاریابی شبکهای که آن را از سایر روشهای بازاریابی متمایز میکند میتوان موارد زیر را نام برد:
داشتن ساختار سلسلهمراتبی: فرض کنید فرد A فرد B را به عضویت درآروده است و بالادستی B محسوب میشود. در این شرایط وقتی A محصولی را بفروشد، پورسانت دریافت خواهد کرد و اگر B محصولی بفروشد باز هم A بخشی از پورسانت B را نیز دریافت میکند.
اکنون فرض کنید B نیز فرد C را به عضویت در میآورد. در این صورت، B بخشی از پورسانت C را دریافت میکند و طبق قوانین خاصی A نیز از هر فروش پورسانتی دریافت میکند؛ بنابراین یک ساختار سلسلهمراتبی در اینجا به وجود آمده است.
عدم وجود تبلیغات: وابستگی به فروش مستقیم در بازاریابی شبکهای به شرکت اجازه میدهد تا کمتر به تبلیغات وابسته باشد، زیرا ارتباطات رو در رو و تبلیغات دهان به دهان قدرت بیشتری از هر نوع تبلیغات دارد. در این نوع بازاریابی تقریباً به هیچگونه تبلیغاتی نیاز نیست.
عدم نیاز به شبکه توزیع: نتورک مارکتینگ محصولات خود را به شیوه مستقیم میفروشند و به هیچگونه کانال و شبکه توزیعی نیاز ندارند.
سود برای اعضا: شرکتکنندگان در بازاریابی شبکهای همان اعضای آن هستند و آنها نیز علاوه بر شرکت، از فروش سود میبرند، زیرا وقتی آنها وارد شبکه میشوند، هم از تخفیفها و پیشنهادات فریبنده آنها و هم از پورسانت فروش استفاده میکنند.
فلسفه فروش: مهمترین تمرکز بازاریابی شبکهای، عضوگیری و فروش تا جای ممکن برای کسب پورسانت است؛ هیچ ارتباطاتی وجود ندارد. افراد حتی میتوانند شما را برای خرید یا عضویت فریب دهند.
صاحبان کسبوکار مستقل: بازاریابان را در نتورک مارکتینگ، IBO یا صاحبان کسبوکار مستقل مینامند، زیرا آنها برای توسعه کسبوکار خود تلاش میکنند. با وجود آن که آنها محصولات یک شرکت دیگر را میفروشند اما در واقع کسبوکار خود را در بازار تبلیغ میکنند.آنها از قدرت بازاریابی شبکهای استفاده میکنند تا بتوانند کسبوکار خودشان را داشته باشند.
حقوق و مزایای غیرثابت: بازاریابی شبکهای یک شبکه پورسانت محور یا کمیسیون محور است که در آن شرکتکنندگان (و نه کارمندان) برای انجام دادن وظایفی خاص مبالغی را دریافت میکنند؛ بنابراین ساختار حقوق در آن ثابت نیست. در نتورک مارکتینگ، اعضا خودشان مسئولیت تعداد فروش کالا را بر عهده دارند، زیرا مستقیماً با دریافتی آنها مرتبط است؛ هرچقدر بیشتر بفروشید، بیشتر دریافت خواهید کرد.
بازاریابی شبکهای چگونه عمل میکند؟
بازاریابی چند سطحی (MLM)، بازاریابی سلولی، افیلیت مارکتینگ، بازاریابی مشتری-مستقیم یا Direct-Customer و ... همگی اصطلاحاتی برای توصیف نتورک مارکتینگ هستند.
شرکتهای بازاریابی شبکهای، به طور مداوم در حال ساخت لایههایی از فروشندهها هستند که در آن فروشندهها تشویق میشوند تا شبکههای فروش خودشان را بسازند.
- به افرادی که یک لایه جدید را ایجاد میکنند (بالادستی یا Upline)، به این افراد، هم برای فروش خودشان و هم برای فروش افراد در لایه تازه ایجاد شده (پایین دستی، زیرمجموعه یا Downline)، پورسانت پرداخت میشود.
- لایههای جدید ممکن است هم برای لایه بالایی و هم برای لایه میانی کمیسیون ایجاد کنند.
- دریافتی یک عضو در بازاریابی شبکهای هم به فروش محصول و هم به عضوگیری بستگی دارد.
هر فردی که به تیم بازاریابی شبکهای میپیوندد در دو فرایند قرار میگیرد: یکی فرایند آموزش و فرایند فروش.
فرآیند آموزش
اولین قدم پس از عضویت این است که شما به یک پخشکننده برای شرکت تبدیل شوید؛ یعنی شما کسی خواهید بود که از الآن محصولات را به فروش میرسانید. از آنجایی که این کسبوکار نیاز به فروش و عضوگیری دارد، شرکت یا کسی که شما را به عضویت درآورده است، به شما درباره محصول و نحوه فروش آموزش میدهد. برای این که به شما برای شروع کمک شود، شرکت اطلاعات محصول و ابزارهای تبلیغ و بازاریابی را ارائه میدهد. همچنین به شما در مورد نحوه تولید، پیچیدگیهای محصول، کیفیت و نیازهایی که محصولشان برآورده میکند، آموزش میدهند.
فرآیند فروش
هنگامی که شرکت به شما نحوه فروش و اطلاعات محصول را آموزش داد و به شما ابزارها و منابع لازم را ارائه دهد، شما آماده خواهید بود که برای شرکت کار کنید. فردی که شما را معرفی کرده است در طول آموزش شما را همراهی و برای شروع به شما کمک خواهد کرد.
تهیه لیستی از مشتریان یا اعضای بالقوه، ارزیابی کیفیت مشتریان بالقوه، گذاشتن قرار ملاقات با آنها و معرفی کسبوکار بازاریابی چندمرحلهای به آنها (پرزنت کردن)، پاسخ دادن به سؤالات و کمک به آنها برای تصمیمگیری در مورد عضویت و همراهی مداوم آنها اکنون بخشی از پروسه فروش محسوب میشود.
شما برای افزایش فروش و همچنین استخدام و توسعه شبکه فروش خودتان تلاش خواهد کرد. لیست مشتریان بالقوه شامل دوستان، خانواده، همسایگان، همکاران و تمام کسانی که شما میشناسید، میشود.
این نحوه کار یک کسبوکار بازاریابی شبکهای ساده است و میتواند بسته به نوع محصول، قوانین کشورها و ... در برخی موارد تفاوتهایی داشته باشد.
بیشتر بخوانید: بازاریابی چند کاناله چیست و چرا اهمیت دارد؟
آیا نتورک مارکتینگ یک کلاهبرداری است؟
بازاریابی شبکهای در ذات خود کلاهبردای محسوب نمیشود اما احتمال کلاهبرداری در آن وجود دارد. این اتفاق در کشورهای بسیاری از جمله سنگاپور، هند و کشورهای آسیایی دیگر افتاده است و شرکتهای بسیاری در آن کشورها ممنوع اعلام شدند. در ایران نیز فعالیت شرکتهای هرمی ممنوع است اما چند شرکت ایرانی بازاریابی شبکهای هم در کشور به صورت قانونی فعالیت دارند که باید حساب آنها را جدا کرد.
اما چه زمانی بازاریابی شبکهای به کلاهبرداری تبدیل میشود؟ زمانی این اتفاق میافتد که یک شرکت تنها به گرفتن عضو جدید اهمیت میدهد و پای فروش هیچ محصولی در میان نیست. اگر هم محصولی به فروش برسد، یا قیمت آن بسیار بیشتر از قیمت واقعی است یا کاربرد واقعی ندارد. به این نوع بازاریابی، هرمی گفته میشود که در بخشهای بعدی این مقاله تفاوت بازاریابی شبکهای و هرمی را توضیح خواهیم داد.
در کشور خودمان یک مثال مشهور برای این کار وجود دارد، بله درست حدس زدید گلد کوئست یا گلد کوئیست! این شرکت در اوایل دهه 80 پایش به ایران رسید. گلد کوئیست با وعده یکشبه پولدار شدن، سکههای طلایی را با قیمتی بالاتر از قیمت واقعی آنها بفروش میرساند و در ازای عضویت جدید نیز پورسانتی پرداخت میکرد. فعالیت این شرکت در ایران پس از چند سال ممنوع شد اما چند سالی است که فعالیت مجدد این شرکت با نام QNet مجدداً شروع شده است و با وجود دستگیریهای اعضای آن همچنان ادامه دارد.
هشدار: اعضای این شرکت با وعده استخدام در شرکتهای معتبر دولتی، جوانان را از شهرستان به تهران میکشاند و پس از شست و شوی مغزی آنها، وعده حقوقهای چند صد میلیونی و دریافت مبالغ هنگفت، آنها را در خانههای تیمی به نوعی اسیر میکند و بههیچوجه به آنها اجازه خروج نمیدهند. در صورت مواجهه با چنین پیشنهادهایی هشیار باشید.
معایب بازاریابی شبکهای
قبل از شروع این نوع بازاریابی بهتر است با معایب این نتورک مارکتینگ آشنا شویم و با دید باز بدانیم که با انتخاب این نوع بازاریابی چه چیزی در انتظار ماست. بنابراین در این قسمت به ویژگیهای منفی آن میپردازیم.
میتواند بسیار زمانبر باشد
ایجاد شبکه فروش یک فرایند زمانبر است. شما باید از خانه خود بیرون بروید، با افراد مختلف ارتباط داشته باشید و به آنها در مورد فواید محصولات توضیح دهید. همچنین فرایند آموزش نیز زمانبر است، بهویژه به این دلیل که ممکن است، همه افرادی که به آن وارد میشوند اطلاعات اندکی در این مورد داشته باشند.
برای همه افراد موفقیتآمیز نیست
افراد با دیدگاههای متفاوت میتوانند در موقعیتهای مختلف، رفتار متفاوتی داشته باشند. به طور مشابه، برخی از افراد در انجام فرایند و بالا رفتن از نردبان موفقیت سریع هستند. از سوی دیگر، پیدا کردن یک پایه مستحکم با چالش همراه است و برخی افراد ممکن است فرایند رشد سریع را تجربه نکنند.
نیازمند ارتباط رو در رو است
همه کسبوکارها آنلاین نیستند و برخی نیاز به کار کردن حضوری با افراد دارند. برای همه ارتباط برقرار کردن و داشتن ارتباط رو در رو آسان نیست. این مورد بهویژه برای افرادی که به تازگی در این حوزه وارد شدهاند، صادق است. در مورد بازاریابی آنلاین بیشتر بدانید.
عدم پذیرش میتواند ناامیدکننده باشد
بازاریابی شبکهای نیازمند صبر و استقامت زیادی است. زمانیهایی هستند که ممکن است، در طول چندین ماه حتی یک فروش هم نداشته باشیم. این میتواند روحیه بالای کسانی که با اشتیاق به نتورک مارکتینگ وارد شدهاند را پایین بیاورد. افرادی که به این حوزه وارد میشوند باید تحمل این زمانها را داشته باشند.
امکان وقوع کلاهبرداری
مانند تمام کسبوکارهای دیگری، کلاهبرداران، بازاریابی شبکهای را هم بینصیب نگذاشتهاند. برخی از شرکتها ممکن است هنگام ثبتنام مبلغی را از شما دریافت کنند که در اکثر موارد مبالغ بالایی هم نیست. بهعلاوه برخی شرکتها بسته شروع اولیه و منابع آموزشی خوبی را هم در ازای این مبلغ ارائه میکنند.
با این وجود برخی از افراد و شرکتها از شما درخواست مبالغ بالایی میکنند و برای موفقیت خودشان در ایجاد شبکه، شما را در شرایط سختی قرار میدهند. بنابراین تنها با شرکتهایی باید کار کنید که قانونی و خوشنام باشند.
سیستم انگیزشی و رویای ثروتمند شدن با بازاریابی شبکهای
همانطور که گفتیم بازاریابی شبکهای نیازمند صبر زیادی است و فرایند زمانبری است. شما برای متقاعد کردن افراد به خرید محصول و عضویت در شبکه، باید رو در رو با آنها صحبت کنید و از فواید محصول و این نوع بازاریابی برای آنها بگویید. افراد زیادی ممکن است به شما جواب رد بدهند که این به نوبه خود میتواند انگیزه شما را کاهش دهد، ضمن اینکه با گذشت زمان عضوگیری و فروش محصول سختتر از قبل میشود. بنابراین حفظ و افزایش انگیزه خود و افراد زیرمجموعه با روشهای صحیح در نتورک مارکتینگ بسیار حیاتی است و بازاریابان از روشهای انگیزشی متنوعی بهره میبرند که این کار به خودی خود کار غیراخلاقی نیست.
اما انتقادی که خیلی از افراد به سیستم انگیزشی بازاریابی شبکهای دارند این است، هنگامی که بازاریابان قصد دارند که محصول و سیستم MLM را به فرد جدیدی معرفی کنند (به این کار پرزنت کردن میگویند)، سعی میکنند با وعدههای دست نیافتنی فرد را ترغیب به عضویت و خرید محصول کنند؛ به این صورت که به شما وعده درآمدهای نجومی، خرید خانه و خودروی لوکس، تفریحات آنچنانی و ... میدهند و رویای یک ثروتمند شدن یک شبه را در شما میپرورانند. این امر شاید باعث شود فرد محصولات شما را بخرد یا عضو شود، اما در درازمدت با مشاهده سختی های کار زود ناامید شده و عطای پولدار شدن را به لقایش میبخشد.
بیشتر بخوانید: بازاریابی b2b چیست؟
تفاوت بازاریابی شبکهای با بازاریابی هرمی چیست؟
ساختار هرمی وقتی شکل میگیرد که شما در ازای هر عضوگیری پولی را دریافت میکنید ولی هیچ محصولی در میان نیست. بازاریابی هرمی ساختاری مریض دارد که شما در آن از خانواده و دوستان خود سوءاستفاده میکنید تا بتوانید کسب درآمد کنید. شرکتهای دارای ساختار هرمی افراد را فریب میدهند و کاری میکنند تا آنها باور کنند که در آینده میتوانند سود زیادی کسب کنند. اگر هم در این میان محصولی به فروش برسد یا کاربرد واقعی ندارند یا قیمتی بسیار بیشتر از بازار دارند.
اعضای شرکتهای هرمی با روشهای غیراخلاقی و غیرانسانی و به هر قیمتی سعی در گرفتن اعضای جدید دارند که کاملاً بر خلاف رویه شرکتهای بازاریابی شبکهای قانونی است.
اما بازاریابی شبکهای شامل فروش یک محصول واقعی است. خرید و فروش یک محصول معاملهای برد-برد است که هم مشتری از خرید محصول مورد نیاز خود سود میکند و هم شرکت، از طرفی هم اعضا به دلیل شرکت در این فرآیند کمیسیون دریافت میکنند.
در ایران فعالیت شرکتهای هرمی محدود است اما با رعایت کردن قوانینی امکان فعالیت شرکتهای بازاریابی شبکهای وجود دارد.
کدنویسی اختصاصی و طراحی سایت وردپرسی با شرکت وب 24
نحوه کسب درآمد در بازاریابی شبکهای
در این بخش نگاهی میاندازیم به این که چطور میتوان از طریق نتورک مارکتینگ کسب درآمد کرد. همانطور که در بخشهای قبل هم اشاره شد، در این نوع بازاریابی دو جریان اصلی درآمد وجود دارد:
- سودی که از طریق فروش محصولات و خدمات به دست میآید: وقتی یک پخشکننده کار خود را در این حوزه شروع میکند، بخش بیشتر درآمد از این طریق به دست میآید.
- کمیسیون یا پورسانتی که از فروش زیرمجموعهها به دست میآید: در طول زمان، هر چقدر که پخشکنندهها شبکه خود را از طریق عضوگیری گستردهتر کنند، سود بیشتری از فروش افراد زیردستی یا Downline کسب میکنند.
هر چقدر تعداد افراد زیرمجموعه بیشتر باشد، پول بیشتری از طریق دریافت پورسانت دریافت میشود. ساختار کمیسیونها در شرکتهای مختلف نتورک مارکتینگ متفاوت است و در نگاه اول پیچیده به نظر میرسند، اما به طور کلی باعث میشود که شما درصدی از فروش افراد زیرمجموعه خود را دریافت کنید.
پورسانتها ممکن است در شرایط خاص دیگری نیز پرداخت شوند، مثلاً این که شاخههای شبکه زیرمجموعه شما به طور متوازن گسترش یابند. مثلاً اگر شما دو نفر زیرمجموعه داشته باشید که هر کدام یک شبکه دیگر را تشکیل میدهند، این دو شبکه اگر به موازات هم گسترش پیدا کنند به شما پورسانتی تعلق میگیرد.